close
Dé recensiesite over jeugdliteratuur

JaapLeest Jaaroverzicht 2017

2017 was het jaar van Lampje, van de nieuwe John Green en eindelijk weer een uitgave van Tonke Dragt. Maar ook het jaar dat Miep Diekmann en Dick Bruna overleden en uitgeverij Querido leegliep.

Een behoorlijk roerig jaar in meerdere opzichten maar uiteindelijk gaat het om het leesplezier, en daaraan was gelukkig geen gebrek.

Wat waren de beste Nederlandse kinderboeken?

Check de top 15 van JaapLeest.  Het jaar van de Utrechtse Anetten. Annet 1 plaatste zich in het rijtje non-fictie schrijvers waar je niet omheen kun met een boek over rechtspraak en rechtstaat waar ik maar uit voor bleef lezen omdat de voorbeelden zo grappig en veelzeggend zijn. Annet 2 blijkt jaren op een pot met goud te hebben gezeten en blaast iedereen weg met een gelaagde en ontroerende debuutroman.

Nog andere Nederlandse boeken die het vermelden waard zijn?

Het had ook een top 25 kunnen zijn. Daan Remmerts de Vries had een ongelooflijk productief jaar. Ik was niet enthousiast over zijn jeugdroman Geest maar wel over twee van de drie prentenboeken. Konijnentango staat hoog in de lijst, Voor papa viel er net naast. Net als Jaap won een prijs van Imme Dros en Harrie Geelen, Het boek van Marije en Ronald Tolman, Alle dieren drijven van Gideon Samson en Annemarie van Haeringen en Dag Poes! met mooie gedichten en geweldige illustraties van Mies van Hout.

Er staan maar liefst vier non-fictie boeken in de lijst en er was net geen plaats meer voor Het Koeienparadijs van Bibi Dumon Tak.

De Waterwaack van Natterlande van Marco Kunst, een van de betere leesboeken van dit jaar en Er is geen vorm waarin ik pas van Erna Sassen een sterke psychologische young adult. En er was weer zo’n fijne bundel met stripgedichten van Edward van de Vendel en Floor de Goede: De zombietrein. Natuurlijk mag Als de sterren zingen niet onvermeld blijven, het bijzondere boek van Tonke Dragt met een aantal nooit eerder gepubliceerde verhalen en bijzondere collages.

Nog interessante Nederlandse debutanten?

Annet Schaap, was die al genoemd? Verder een paar debuten die nieuwsgierig maken naar volgend werk, zoals Dex van  Mijke Pelrim en Schuilplaats van Marike Goslinga. Andere debuten die ik besprak en een voldoende gaf zijn: Tori van Brian Elstak, Brieven van Mia van  Astrid Sy, De vlucht van Omid van Lysette van Geel  en Een bofkont in pechstad Thijmen Gijsbertsen. Ze staan allemaal op de nominatielijst voor de Hotze de Roos prijs (die natuurlijk naar Annet Schaap gaat).

Wat kwam er uit het buitenland?

De nieuwe John Green natuurlijk. Overgestapt van Lemniscaat en Gottmer en met veel tromgeroffel aangekondigd en uitgebreid besproken in alle kranten op de dag van verschijning, wat bijzonder is voor een jeugdboek. Een lezenswaardig boek dat toch een licht gevoel van teleurstelling achterlaat, ook wat de verkoop betreft: het boek haalde de bestseller Top 60 niet. De top 3 van vertaalde boeken uit 2017 is wat mij betreft:

  1. Het geheim van het Nachtegaalbos van Lucy Strange. Uit het Engels vertaald door Aleid van Eekelen-Benders. Een liefdevol debuut over familiesores en rouwverwerking dat leest als een spannend sprookje.
  2. The Hate U Give van Angie Stone. Uit het Engels vertaald door Jasper Mutsaers. Het eerste boek over de Black Lives Matter beweging belicht meerdere kanten en zet daardoor aan het denken.
  3. Het alfabet van Candice Phee van Barry Jonsberg. Uit het Engels vertaald door Annelies Jorna. Een autistisch meisje dat authentiek en eigenzinnig communiceert.
  4. De goudvisjongen van Lisa Thompson. Uit het Engels vertaald door Anneke Blok. Een jongen met een obsessieve stoornis (net als in het boek van John Green) is getuige van een verdwijning. Een van de weinige boeken waarbij ik het niet droog hield.
  5. Paard Paard Tijger Tijger van Mette Eike Neerlin. Uit het Deens vertaald door Bernadette Custers. Een absurdistisch en humoristisch maar ook aangrijpend verhaal over een meisje dat het gevoel heeft dat ze het nooit goed genoeg kan doen voor iedereen.

Trends in 2017?

Non-fictie is helemaal terug van weggeweest. In de top 15 van JaapLeest staan er maar liefst vier (waarvan twee in de top 5). Jan Paul Schutten en Bibi Dumon Tak hebben lang de toon gezet en de weg geëffend voor nieuwe talenten als Annet Huizing en Joukje Akveld. Opvallend is de liefde en zorg waarmee deze boeken worden uitgegeven, er is steeds meer aandacht voor boekverzorging en vormgeving. Dat is ook bij prentenboeken een ontwikkeling, die we uiteraard van harte toejuichen. Vooral de terugkeer van het leeslint doet het hart sneller slaan, het boek van Tonke Dragt heeft er zelfs twee

Welke thema’s vielen op?

Ziektes en aandoeningen. Ze zijn niet aan te slepen, vooral in young adult. Wie veel jeugdboeken leest, is onderhand een soort medisch expert op het gebied van dwangneuroses en autistische stoornissen.  Het geeft lekker veel drama maar het is soms wel wat veel.

Geheel in de lijn van de maatschappelijke discussies spelen genderissues en diversiteit steeds meer een rol in kinderboeken. Als duidelijk hoofdthema maar ook als terloopse en vanzelfsprekende zijlijn. Eindelijk eens een donker jongetje in een prentenboek (Heb jij misschien olifant gezien?) zonder dat het verhaal over kleur gaat. Het lammetje dat een varkentje is laat zien hoe je kleuters op een ontspannen manier in aanraking kan laten komen met transgender.

Denkbeeldige vrienden zijn een metafoor voor eenzaamheid en een manier om angsten en lastige situaties te bezweren. Ze waren er altijd al wel in jeugdboeken en ik signaleerde ze dit jaar weer regelmatig. In het wat ondergewaardeerde Mijn vriend Crenshaw, de graphic novel Thornhill en het ietwat teleurstellende Ik ben Vincent en ik ben niet bang van Enne Koens.

De  prijswinnaars van 2017

Keurig verdeeld. De Gouden Griffel voor Naar het noorden van  Koos Meinderts. De Gouden Penseel voor Tangramkat van Martijn van der Linden. Het Gulden Palet voor Circusnacht van Mattias De Leeuw.  De Woutertje Pieterse Prijs voor Stella van Gerda Dendooven. De Gouden Lijst voor Hoe Tortot zijn vissenhart verloor van Benny Lindelauff. En vermeldenswaardig is ook de Astrid Lindgren Memorial Award voor illustrator en prentenboekenmaker Wolf Erlbruch.

Nog meer te melden over de prijzen?

Het gaat niet zo goed. De Vlaamse Boekenleeuw wordt dit jaar niet uitgereikt in verband met het ontbreken van sponsorgelden. Datzelfde lot dreigde voor de Woutertje Pieterse Prijs maar die is voor een jaartje in veilige wateren door eenmalige geldschieters. Of het lukt om voor de toekomst financiers te vinden is de vraag, de noodkreet lijkt geen structurele oplossing te hebben opgeleverd.

De penselen worden gelijk getrokken aan de griffels wat betekent dat de jury in verschillende leeftijdscategorieën prijzen gaat toekennen en de paletten verdwijnen.

Was er niet opnieuw iets met uitgevers?

Nou en of. We waren net bekomen van de leegloop bij uitgeverij Lemniscaat, waar de rust enigszins lijkt te zijn terug gekeerd. Het nieuws over het vertrek van de volledige redactie van de kinderboekentak van uitgeverij Querido sloeg in als een bom. Uit onvrede met het beleid namen ze de meeste belangrijke schrijvers in hun kielzog mee. Inmiddels is duidelijk dat de redactie een nieuwe uitgeverij opstart onder de naam Emanuel (de voornaam van Querido) die onderdak heeft gevonden bij Blossom Books.

Wie zijn er van ons heengegaan?

Dick Bruna overleed op 16 februari op 90-jarige leeftijd in zijn woonplaats Utrecht. Hij leeft natuurlijk door in Nijntje.

Miep Diekmann ging op 7 juli van ons heen en is 92 jaar geworden. Ze schreef ruim 70 jeugdboeken, waaronder De boten van Brakkeput, Marijn bij de Lorredraaiers en Wiele Wiele Stap.

Geertje Gort overleed in september en werd 76 jaar. Ze was vooral bekend door haar boeken over de multiculturele samenleving.

Anton Quintana overleed op 15 oktober. Hij kreeg de Gouden Griffel voor De bavianenkoning en de Gouden Uil en Woutertje Pieterse Prijs voor Het boek van Bod Pa.

Wat gaat 2018 ons brengen?

Het spannendste zijn de ontwikkelingen bij de uitgeverijen. Waar gaat uitgeverij Emanuel mee komen en blijft de kinderboekentak van Querido overeind en op welke manier? En staat er nog meer te gebeuren in het onrustige uitgeverslandschap?

Het wordt dringen bij de griffels, er zijn veel goede boeken verschenen dit jaar. Gaat Annet Schaap er met alle grote prijzen vandoor of zijn er kapers op de kust?

In september wordt de prestigieuze Theo Thijssenprijs voor het oeuvre van een kinderboekenschrijver  weer uitgereikt. In 2015 ging deze naar Martha Heesen, ik zet nu mijn geld op Edward van den Vendel.

Nog iets over JaapLeest te melden?

Er werd een nieuwe website gelanceerd in januari en die bevalt meer dan uitstekend. De Facebookpagina van JaapLeest heeft al meer dan 1200 likes en genereert veel bezoek.  De samenwerking met de Nieuwe Boekerij is helaas niet van de grond gekomen, de boekhandel gaat komend jaar de deuren sluiten. Voor mij zelf was het een roerig jaar waarin ik mijn vaste baan opzegde. Volgend jaar start als ik freelancer op het gebied van journalistiek en boeken. Er staan een paar leuke projecten op de rol en ik ben op zoek naar interessante klussen.

Tot slot: bedankt voor het bezoek aan JaapLeest en alle input, feedback en gedeelde boekenliefde. Een heel gelukkig, creatief en leesbaar 2018 gewenst.