Leopold
De nieuwe jeugdroman van Erna Sassen gaat over Tessel die zich een heel schooljaar lang een waardeloze loser voelt en zich naar eigen zeggen ook zo gaat gedragen. Tessel ligt overhoop met haar gevoelens, wat zich uit in een soort burn-out waardoor ze het op school rustig aan moet doen. Er gaat een wereld achter die inzinking schuil die in Er is geen vorm waarin ik pas wordt ontsluierd in, een uit tal van fragmenten opgebouwd, verhaal dat ons meeneemt in de gedachtenwereld van een tobbende puber.
Tessel is een jaar lang in de ban geweest van een docent, die het toneel op school organiseert en daarnaast met een eigen cabaretvoorstelling door het land toert. Ze reist met hem mee als assistente en klankbord en als een soort surrogaat-minnares,.Ze is smoorverliefd zonder dat ze het zelf doorheeft, zoals ze veel meer dingen niet in de gaten heeft of niet kan bevatten. Tijdens haar burn-out raakt Tessel toevallig aan de praat met een moeder die haar dochter van zestien (dezelfde leeftijd als Tessel, die het meisje niet heeft gekend) heeft verloren en een zwaar rouwproces doormaakt. Een merkwaardige relatie met confronterende gesprekken waarbij de twee op hun eigen manier iets voor elkaar betekenen. Een van de mooiste teksten in het boek is een lied dat Tessel over de overleden dochter en haar moeder schrijft.
En zeg haar honderd keer, nee duizend – het is goed zoals het is – dat je vrij bent – en voorbij bent – aan verdriet en aan gemis.
Als je eenmaal te ver bent gegaan, kun je niet meer terug, stelt Tessel vast. Ze lijdt er vooral onder dat ze zichzelf alles aanrekent en niet op haar eigen oordeel durft te vertrouwen. De docent noemt haar een stalker en maniak en dat gelooft ze. Terwijl er haar iets is aangedaan waar ze last van heeft en onder lijdt. Sassen hanteert een fragmentarische structuur te hanteren waardoor de identificatie met de hoofdpersoon even op gang moet komen. Maar als hoofdpersonage wordt Tessel vervolgens overtuigend uitgewerkt, wat minder geldt voor haar broer en een verwaarloosde vriend, die toch heel belangrijk in haar leven zijn.
Sassen grijpt je bij de strot met dit schrijnende portret van een onzeker meisje dat op zoek is naar haar eigenwaarde. Schaamte speelt een hoofdrol in het leven van Tessel. Ze zint op een vorm van wraak maar daar komt ze niet helemaal uit. Sassen laat het uiteindelijk aan de lezer om te oordelen en de waarheid in het midden te houden, waar die meestal ook ligt. Sassen plaatst subtiele kritiek op het schoolsysteem, bijvoorbeeld als Tessel wordt uitgenodigd voor ‘verbreding’, wat eigenlijk niet meer van hetzelfde is (Tessel kan bv. een cursus Servisch gaan volgen). De songteksten die Tessel schrijft, vallen een paar keer prachtig op hun plek.
Er is geen vorm waarin ik pas is een prikkelend en grotendeels ongemakkelijk boek. Erna Sassen is de puberfluisteraar bij uitstek onder de Nederlandse jeugdboekenauteur en laat met deze derde jeugdroman (na Dit is geen dagboek en Kom niet dichterbij) zien dat ze tot de kern van de gevoelswereld van deze groep weet door te dringen. Pubers horen nergens echt bij. Die leeftijd waarop je wordt geacht aansluiting te vinden bij de volwassen wereld maar ook nog een kind bent. Erna Sassen doorgrondt dat.
