De bewonderde Führer blijkt een onmens

Van alle aanslagen en complotten tegen Hitler is die van 20 juli 1944 de bekendste. Twee Duitse families speelden een grote rol in deze mislukte aanslag: Von Stauffenberg en Von Lautlitz. Anne Voorhoeve beschrijft het leven na de aanslag vanuit het perspectief van Fritzi Lautlitz, de veertienjarige dochter van één van de belangrijkste betrokkenen. Fritzi leeft tot dan in de illusie dat Hitler goed is voor het vaderland en dat haar familie hem steunt. Ze is betrokken bij de Hitlerjugend maar omdat ze een periode op het platteland heeft doorgebracht, zijn de ondergrondse activiteiten van haar familie haar ontgaan.

21 juli is vooral het verslag van de interne strijd van een Duits meisje dat een enorme omslag in haar denk- en gevoelswereld moet maken. Haar wereldbeeld kantelt totaal en zeker door de persoonlijke betrokkenheid van haar dierbaren, heeft dat een grote impact. Voorhoeve maakt dat niet erg invoelbaar. Af en toe vlamt er iets op van de vertwijfeling van Fritzi maar ze verzandt vooral in lange beschrijvingen van de vlucht van de opgejaagde families. Er volgt een lange weg langs gevangenissen en concentratiekampen waarbij de ontberingen steeds heviger worden. Fritzi ontdekt hoe de nazi’s te werk gaan en kan niet anders dan concluderen dat haar familie een juiste keuze heeft gemaakt. Ineens blijkt de bewonderde Führer een onmens te zijn. Maar die ontdekking verloopt tergend langzaam, zoals deze hele roman nauwelijks tempo maakt.

21 juli kent veel overeenkomsten met Liverpool Street, het boek dat de Duitse schrijfster Anne Voorhoeve later schreef maar dat eerder in Nederland verscheen. Het gaat ook over een Duits meisje tijdens de Tweede Wereldoorlog dat geconfronteerd wordt met de ingewikkelde grens tussen en goed en kwaad. In beide boeken heeft de hoofdpersoon een broze vertrouwensrelatie met haar moeder. Liverpool Street was iets meer fictie terwijl 21 juli op de waarheid is gebaseerd en Voorhoeve slaagt er niet in daar voldoende afstand van te nemen. Het is een dappere poging om over dit onderwerp te schrijven maar Voorhoeve maakt geen keuzes en verliest zich in de historisch juiste beschrijvingen maar weet daarin ook geen spanningsboog te creëren. Het schuurt en wringt nauwelijks en de ontwikkeling verloopt volgens een voorspelbaar en geijkt patroon. Het grootste bezwaar tegen dit boek is dat het zich maar voortsleept terwijl het om een spannende en opmerkelijke geschiedenis gaat, waar veel meer uit te halen was. Want wat een verhaal is dit: een meisje dat er achter komt dat haar familie een aanslag pleegt op de politieke leider die zij als een grote held beschouwt. Ondanks dat interessante gegeven is 21 juli een teleurstellende roman.

Kaft: