close
Dé recensiesite over jeugdliteratuur
12+

Verboden voor Polen, Joden en honden

‘Ze hadden geen idee van wat hun boven het hoofd hing. Wij vertelden hun dat zij eerst gedoucht zouden worden. Tien minuten later waren ze dood. De stokers gingen naar binnen en brachten hen naar de lijkenafdeling. Daar haalden zij er de gouden tanden en kiezen uit, soms ook hersenen en andere organen die in glazen potten naar Vaters kantoor of andere rasseninstituten werden gezonden. Ik kan die glazen weckpotten in de keuken nooit zien zonder aan hersenen te denken’. Het lijkt logisch dat dit over de Holocaust en over Joodse mensen in een concentratiekamp gaat. Toch is het niet zo. Dit indringende fragment uit Ausländer van Paul Dowswell heeft betrekking op Duitse verstandelijk gehandicapten die door de nazi´s om het leven werden gebracht. Een verhaal dat wat minder bekend is, net zoals wel meer verhalen uit nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De Britse historicus Paul Dowswell geeft een vrij nauwgezet en schokkend beeld van het nazi-regime in Duitsland zelf, met soms weerzinwekkende details zoals bovenstaand fragment. Het verhaal over vergassing van verstandelijke gehandicapte Duitsers wordt door 1 van de dochters van professor Kaltenbach verteld aan Peter. Peter komt bij de familie Kaltenbach in huis te wonen ndat hij nadat hij bij de keuring door de nazi’s als een perfecte arier is beoordeeld. De jongen woonde met zijn ouders in Polen (waar hij nog Pjotr heette) maar nadat zij om het leven komen bij een auto-ongeluk, staat hij er alleen voor. Hij wordt naar Duitsland gebracht, op 1 van de stations ziet hij het bordje ‘Verboden voor Polen, Joden en honden’.

Peter is een pefecte ariër, zijn uiterlijk klopt op alle fronten: ‘de tabel arische Raskenmerken geeft excellente resultaten, zijn schedelomtrek is bjna volmaakt’. Het enige smetje is dat hij in Polen heeft gewoond. Iedereen die van buiten komt, wordt met argwaan bekeken. Ausländer, een begrip voor iedereen die ‘verkeerd’ bloed heeft, zijn per definitie verdacht. Aanvankelijk lijkt er niets aan de hand en is Peter gelukkig in zijn gastgezin, hij gaat naar bijeenkomsten van de Hitlerjugend en wil graag bij de Luftwaffe werken.

Peter twijfelt echter al snel aan sommige dingen. Wie de nationaal-socialistische geestdrift niet tentoon spreidt is verdacht en moet worden aangegeven. Maar Peter vindt het onzinnig om zijn beste vriend er bij te lappen als die zijn twijfels uit over de jodenhaat. Hij leert Anna kennen die, net als haar ouders, heel anders denkt over veel dingen dan zijn gastgezin, dat zeer strikt in de leer is. Van de nazi’s mag er veel niet, alles wat door joden is geschreven of gecomponeerd, is fout maar het is bijvoorbeeld ook streng verboden om naar zwarte muziek te luisteren.

Peter en Anna komen steeds meer in verzet maar dat brengt enorme risico’s met zich mee. Uiteindelijk zijn ze genoodzaakt te vluchten omdat hun leven gevaar loopt. Het verhaal in Ausländer is chronologisch en vrij voorspelbaar. De kracht van het boek zit hem vooral in de geloofwaardigheid en de details. De rassenleer blijft verbijsterend en weerzinwekkend en het is knap hoe Dowswell dat zonder moralistisch te worden, laat zien. Dowswell heeft van Peter geen held gemaakt maar wel een jongen met een geweten die in opstand komt, vanzelfsprekend want een ieder met enig gevoel kan niet anders. Al moet je maar wel durven.

Ausländer is een indringende en interessante roman die een andere kant van de oorlog laat zien. Het is het relaas van dappere kinderen die tegen de stroom in durven roeien maar veel meer nog een verhaal over de krankzinnigheid van een ideologie. Helaas hapert de vertaling af en toe en dat stoort soms, in combinatie met de wat gebrekkige stijl van Dowswell. Voor de rest is het vooral een degelijke roman die historisch goed is onderbouwd en daardoor veel zeggingskracht heeft en stof tot nadenken biedt.

Titel Boek:

Ausländer

Auteur:

Paul Dowswell

Vertaler:

Ernst Bergboer

Kaft:
Tags : geschiedenisjeugdboekOorlog en misdaadVroeger