Querido
Als de 11-jarige Jeska niet op tijd thuis is, krijgt het gezicht van haar moeder ‘boze vouwen’. De schaduw van de moeder ligt als een gordijn over het leven van het gezin. Een gordijn dat letterlijk vaak dichtblijft, de stekker gaat uit de deurbel en er komt weinig bezoek. Het doel van het leven lijkt voor de moeder om zo weinig mogelijk op te vallen en nauwelijks ruimte in te nemen. Dat heeft grote invloed op haar dochters. De oudste dochter zegt: ‘Moeder durft niet te leven’.
De Jeska in het boek is Jeska Verstegen, bekend van veel illustratiewerk en series over o.a. prinses Keteltje en Bofferdje, die haar eerste jeugdroman Ik zal je bewaren een sterk autobiografische lading meegeeft. De moeder en haar familieleden figureren onder hun eigen naam. Cruciaal want het draait om hun geschiedenis. De moeder van Jeska is nog een kleuter tijdens de Tweede Wereldoorlog geboren maar toch heeft die periode heeft een enorme impact op de rest van haar leven. Vooral door een tragische gebeurtenis die in de loop van het boek door Jeska wordt opgehelderd. De oorlog is thuis taboe, er wordt nooit over gesproken, Jeska weet niet eens dat ze joods is. Als er op school uit Oorlogswinter wordt voorgelezen, moet Jeska de klas uit, na een telefoontje van haar moeder.
Nadat haar oma voorzichtig begint te praten en Jeska een fotoalbum vindt, gaat ze op onderzoek uit. ‘Een onderzoeksjournalist in pyjama’ die een paar puzzelstukjes van haar familiegeschiedenis bij elkaar krijgt en op die manier ook meer inzicht in het gedrag van haar moeder verwerft. Verstegen geeft inzicht in hoe de oorlog doorwerkt, niet alleen in de tweede generatie, maar nog verder daarna. De trauma’s, het schuldgevoel en de littekens (dat zijn tekeningen ‘bij een naar verhaal’) zijn dagelijks aanwezig. Verstegen vindt op een indrukwekkende manier woorden voor het zwijgen en de beklemmende stilte, die zo’n stempel op haar jeugd drukten. Ze registreert en laat zien hoe snel het evenwicht is verstoord. Met kleine voorbeelden schets ze de impact van de oorlog op haar moeder, en indirect op zichzelf. Bijvoorbeeld als ze een geruiten jas past en haar moeder overstuur van raakt. ‘Mijn moeder zag geen vrolijke ruit, zij zag de oorlog’.
Het verhullen van traumatische gebeurtenissen en familiegeheimen, en de gevolgen daarvan, is een universeel thema, waardoor Ik zal je bewaren veel meer is dan een oorlogsboek. Jeska leert van haar moeder om niemand te vertrouwen, wat directe gevolgen heeft voor haar vriendschappen. Alleen in kat Moos vindt ze een toehoorder. Verstegen overtuigt vooral in de soberheid van haar vertellende stijl vol trefzekere beelden. Het meisje in het boek wordt ouder en realiseert zich dat ze niet aan de dwingende eisen van haar moeder kan blijven voldoen. Ze zal meer ruimte innemen, ook al is ze tenger. ‘Op een dag zal ik niet meer tussen de spijlen van de trap door passen’.
Vrij van oordeel vertelt Verstegen over haar eigen jeugd, zonder dat het een ego-document wordt. Ik zal je bewaren is een bijzonder boek.
Beluister ook het gesprek met Jeska Verstegen over Ik zal je bewaren in De Grote Vriendelijke Podcast.
