close
Dé recensiesite over jeugdliteratuur
10+

Het is allemaal de schuld van die stinkoorlog

Koos Meinderts Naar het noorden Kinderboek
Hoogland & Van Klaveren
Annette Fienieg
Waardering: 8.5

Konden ze maar net als de kikkers en salamanders in winterslaap gaan en pas weer wakker worden als het lente werd, denkt de elfjarige Jaap. Hij verlangt terug naar de tijd voordat de oorlog begon. Waren de soldaten maar nooit gekomen, dan vierde hij zijn verjaardag zoals hij altijd had gedaan. Ze moeten oprotten naar hun eigen land want er valt niets meer te halen en alles is toch al kapot. De soldaten zijn er wel en er is nauwelijks nog te eten. Jaap wordt met zijn broertje Kleine Kees en oudere zus Nel naar het noorden gestuurd. Hij hoorde zijn ouders erover fluisteren: ‘We hebben geen keus. Ze gaan anders dood’.

Na zijn overdonderende 12 +-boek De zee zien (Boekenleeuw) komt Meinderts met een vertelling voor iets jongere kinderen over de hongerwinter dat hij opdraagt aan schrijver Dolf Verroen. Die beschreef dit jaar zijn eigen oorlogsherinneringen in het Kinderboekenweekgeschenk in Oorlog en Vriendschap. Naar het noorden is niet autobiografisch maar net zo goed een verhaal over het gewone, dagelijkse leven tijdens de tweede wereldoorlog.

Na een lange reis per boot komen de kinderen terecht in Friesland waarvan ze elkaar worden gescheiden. Jaap krijgt onderdak bij het gereformeerde echtpaar Schut dat aardig maar ok streng voor hem is. Meinderts beschrijft sober en secuur hoe de jongen zich met vallen en opstaan stand houdt en overleeft in de paar maanden dat hij van zijn famlie is gescheiden. Hij heeft het niet gemakkelijk, heeft veel zorgen en angsten, plast in bed en mist vooral zijn moeder enorm. Jaap vindt maar moeizaam aansluiting bij de Friese kinderen op school. Zijn kwelgeest Tjeerd vindt hem een verwend mannetje dat op hun voedsel uit is. Dat laatste is niet onwaar, maar er is genoeg te eten en Jaap sterkt snel aan.

Het grote drama (de oorlog, de afstand) is voelbaar maar het verloop van de oorlog speelt geen prominente rol, af en toe is er iets van te merken. De omstandigheden zijn niet fijn maar het is niet anders en Jaap hoopt er maar het beste van. Hij is het af en toe flink zat (‘het is allemaal de schuld van die stinkoorlog’) en moet geduld hebben. ‘Ik was niet zo goed in geduld’, is een voorbeeld van zo’n zinnetje waarmee Meinderts van duiding geeft zonder er veel woorden aan vuil te maken, wat je zijn handelsmerk kan noemen. Stilistisch is het wederom genieten, net als in De zee zien, bijvoorbeeld als Jaap over het pesten door Tjeerd zegt: ‘We hoeven geen vrienden te worden. Geen oorlog met hem was al vrede genoeg’.

Het einde van het boek is wat minder sterk. Na vier maanden op het platteland is de oorlog ten einde en kunnen de kinderen weer naar huis en daar valt het leven niet meteen mee. Jaap voelt zich benauwd en opgesloten wat begrijpelijk is maar te weinig wordt uitgwerkt en er vindt een plotse dramatische wending plaats die uit de lucht komt vallen en niet geheel past in het zorgvuldig opgebouwde verhaal.

Naar het noorden is een oorlogsboek dat feitelijk niet over de oorlog gaat maar over het omgaan met veranderende omstandigheden. In deze vluchtelingentijd een uitermate actueel thema waar Meinderts misschien onbedoeld inzicht in geeft. Hij is er opnieuw in geslaagd in het hoofd van een jongen te kruipen en zijn gevoels- en gedachtenwereld geloofwaardig en in kale, treffende taal over het voetlicht te brengen.

Tags : FamilieKinderboekOorlog en misdaadSpanning en avontuurwoII