Het bekendste jeugdboek over autisme is Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht van Mark Haddon dat ook door veel volwassenen wordt gelezen. Hoofdpersoon daarin is Christopher, een jongen van 15 met Asperger, een vorm van autisme. Nu is er Marcelo en de echte wereld van Francisco X. Stork over de 17-jarige Marcelo Sandoval die ook Asperger heeft. Daarmee houdt de vergelijking ook meteen op. Haddon schreef een vermakelijk en razendsnel boek waarin de problematische kanten van autisme niet nadrukkelijk worden benoemd. Stork belicht het dagelijkse gevecht van een autistische jongen waarbij hij veel aandacht heeft voor de innerlijke roerselen.
Marcelo Sandoval is zich zeer bewust van zijn situatie en beperkingen maar heeft voor zichzelf veilige omstandigheden geschapen. Hij verzorgt de paarden op een manege voor gehandicapten en woont in een boomhut in de tuin van zijn ouderlijk huis. Zijn leven wordt op zijn kop gezet als zijn vader van hem verlangt dat hij een baantje op diens kantoor accepteert. Dat wordt Marcelo’s eerste serieuze confrontatie met de echte wereld. Sandoval raakt langzaam vertrouwd en bevriend met het meisje van de postkamer en doet een schokkende ontdekking. Het bedrijf van zijn vader blijkt er bedenkelijke praktijken op na te houden waar slachtoffers van verkeersongelukken de dupe van te zijn. Marcelo trekt zich het lot van een ernstig verminkt meisje zodanig aan dat hij een soort kruistocht start.
Stork verslikt zich helaas in het grote aantal verhaallijnen waardoor het boek een beetje aan de goede bedoelingen ten onder dreigt te gaan. Terwijl de auteur een moedige poging doet om ons mee te nemen in de gedachten en ervaringen van een jongen met Asperger. De lezer wordt meegevoerd in de bijzondere innerlijke wereld van Marcelo en ervaart door zijn ogen de soms merkwaardige menselijke omgangsvormen en harde maatschappelijke codes.
De echte wereld is hard en slecht, zegt Stork. Waarmee hij, wellicht onbedoeld, suggereert dat mensen als Marcelo onschuldiger zijn. Marcelo krijgt daar onterecht en onnodig een zweem van heiligheid mee. Alsof er een moreel verschil is tussen mensen met en zonder autisme.
De confrontatie van Marcelo met de echte wereld geeft aanknopingspunten genoeg om die verschillen in kaart te brengen. Voortdurend ligt het gevaar op de loer dat Marcelo door de grote wereld wordt verzwolgen. Hoe trek je een veilig schild op zonder dat je iedereen en alles op afstand houdt? Een van Marcelo’s pre-occupaties is die met religie; op een gegeven moment haalt hij Jezus aan die zegt: ‘Wees in de wereld maar niet van de wereld’. Dat is Marcelo’s grote dilemma in een notedop waarover Storks conclusie is: de wereld zal je altijd met zijn wijsvinger in de borst prikken.
Wat overblijft is een fascinerend portret van autistische jongen die worstelt met zijn mogelijkheden en beperkingen. Een mooie aanvulling voor wie het boek van Haddon wat al te gemakkelijk vond. Tussen de veelheid aan ontwikkelingen blijft het gevecht van Marcelo overeind en fluistert diens innerlijke stem na lezing nog lang door in je hoofd.
Marcelo en de echte wereld
Francisco X. Stork
Aleid van Eekelen-Benders