Zonder reden opgesloten onder de grond

Kevin Brooks Bunkderdagboek Genre: Jeugdboek
Uitgever: De Harmonie
Vertaler: Jenny de Jonge

Een ding is zeker in het leven: er verschijnt ieder jaar een nieuwe jeugdroman van Kevin Brooks en nog een andere zekerheid: dat boek hakt er in. Het gaat nooit nergens over, is nooit een luchtig niemandalletje. Brooks is geen auteur die schrijft om te plezieren. Dat geldt zeker voor Bunkerdagboek, waarvan de flapttekst ‘dit boek is je ergste nachtmerrie’ niet overdreven is. Het verhaal begint zo: ‘Dit is wat ik weet. Ik ben in een rechthoekig, compleet witgeschilderd betonnen gebouw met een laag plafond (…) Er zijn geen deuren. Geen ramen. Erin of eruit kan alleen met de lift’. Hij kwam de verkeerde man tegen die hem drogeerde en opsloot in deze bunker. Hij is de eerste, na hem volgen er nog vijf slachtoffers, waaronder een meisje van 9, een drugsverslaafde en een homoseksuele neger. De gevangenen kunnen geen kant uit, ze krijgen eenmaal per dag proviand via de lift en worden permanent met camera’s in de gaten gehouden. Als ze proberen te ontsnappen of sabotage plegen, wordt er gas in de ruimtes gespoten dat ze tijdelijk verlamt. Hun beul zien ze nooit meer, hij zit daarboven de boel in de gaten te houden.

Het beangstigende en beklemmende aan Bunkerdagboek is dat iedere motiviatie ontbreekt. Het is een volstrekt zinloze exercitie, er wordt geen losgeld geeist, de beult botviert geen andere lusten dan blijkbaar zijn eigen sadisme. Waarom juist deze mensen gevangen zitten, is ook een raadsel. De vertelstem behoort toe aan een jongen die tot voor kort op straat leefde, alhoewel zijn vader per toeval puissant rijk werd. Zijn persoonlijke verhaal is wisselvallig uitgewerkt en is een zijlijn. Interessanter is de psychologie en de interactie binnen de groep, wat doet het met mensen om zo lang met elkaar opgesloten te zitten. Brooks focust op hun ongeloof, angsten, paniek, radeloosheid en ook momenten van relativering en goede gesprekken.

Het levert een hallucinerend en bij vlagen bijna psychotisch boek dat ergens begint (op 31 januari) en ergens eindigt: 21 maart is de laatste datum die wordt genoemd, waarna er nog een paar dagboekfragmenten volgen. Het beklemmende van Bunkerdagboek is dat we weten dat dit soms gebeurt: mensen, ook kinderen, die op een gruwelijke manier worden vastgehouden en die totaal afhankelijk zijn van de grillen van een idioot. Google maar eens op Dutroux of Cleveland. Het kan, je kunt mensen weghalen uit hun gewone wereld en totaal onzichtbaar maken voor de wereld en hun dierbaren. Ondanks dat Bunkerdagboek een wat monotoon karakter heeft en niet altijd geloofwaardig overkomt, maakt dat het sterk. Want we weten dat het in werkelijkheid zo kan gaan, dat het eigenlijk altijd nog gruwelijker kan. Zelfs gruwelijker dan Brooks kan verzinnen.