Ploegsma
De statistieken zijn niet compleet maar het staat vast dat geweld door minderjarigen de afgelopen vijf jaar flink is toegenomen. Vooral het aantal jongeren tot 17 (vooral jongens) dat wordt verdacht van (poging tot) moord steeg flink: van 14 kinderen in 2019, naar 76 kinderen in 2021. Er zijn geen exacte cijfers over welke rol messen spelen maar het lijkt steeds vaker voor te komen, gezien het aantal gemelde steekincidenten.
Schrijfster Caja Cazemier, woonachtig in Leeuwarden, verwijst naar een dodelijke steekpartij in Friesland in 2019, waarbij het slachtoffer 15 jaar was en de daders 14 en 15 jaar oud. Het is de aanleiding voor Split second, een portret van een dader dat akelig dicht in de buurt van de werkelijkheid komt. Een jongen uit een keurig gezin draagt, net als zijn vrienden, een mes bij zich. Als hij wordt aangevallen, gebruikt hij het; met bijna fatale afloop.
Cazemier beschrijft bijna documentair wat de jongen daarna overkomt. Thuis opgehaald worden door de politie, de eerste dagen in de cel, het verblijf in een jeugdinrichting en uiteindelijk de rechtszaak. En ze zoomt vooral in op de ontreddering van Thijs en zijn ouders en zusje. Zijn ouders wisten niet dat hij een mes op zak had, zijn zusje en zijn vriendin worden op school met de nek aangekeken. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Vooral Thijs zelf blijft erover piekeren. Hij was nooit van plan het mes te gebruiken. “Stom eigenlijk, dat ze nooit hadden nagedacht over die messen, wat er kon gebeuren als ze die zouden gebruiken.”
Ook als de ander begint met vechten, is er nog een knop die je kunt indrukken, om het te stoppen. Je hebt altijd een keuze, altijd is er eigen verantwoordelijkheid, leert Thijs, als het erover gaat of hij het met opzet of per ongeluk deed. Split Second leest als een les maatschappijleraar waarbij nauwelijks een aspect wordt overgeslagen. De rechtsgang, de werkstraf, de confrontatie met het slachtoffer, de invloed op de omgeving: alles staat erin.
In die zin is het eerder een realistisch lesboek, na lezing denk je: zo kan het inderdaad gaan. Wie weet is het een eye-opener zijn voor diegenen met een mes op zak of anderen die hiermee te maken hebben. Ook dat kan een functie van jeugdliteratuur zijn.
