Ploegsma
Carolien Wesselink
De openingszin zegt veel. ‘Ze is te veel verwesterd, het wordt met de dag erger.’ Lanya hoort het vader aan de telefoon zeggen. Hii voegt er aan toe dat ze zo snel mogelijk iemand voor haar gaan zoeken, omdat ze hier zo snel mogelijk weg moet. Hier is Nederland en die iemand is een geschikte huwelijkskandidaat; Lanya is op dat moment veertien jaar oud.
Mirjam Oldenhave schreef een boek dat doet denken aan de Slash-reeks. Een waargebeurd verhaal van een jongere waar door een schrijver een jeugdroman van is gemaakt. In dit geval dicht bij huis: Lanya is haar pleegdochter en woonde zeven jaar bij Oldenhave in huis, terwijl het uit Irak gevluchte Koerdische gezin wachtte op een verblijfsvergunning. Als die er eindelijk, trekt Lanya weer bij haar ouders in. Daar begint het verhaal dat Oldenhave opschreef, waarbij vanaf de eerste zin de spanning in het gezin voelbaar is.
Als verwesterd betekent dat Lanya een eigen mening heeft en voor zichzelf opkomt, dan heeft haar vader gelijk. Lanya past niet meer in de mal die haar ouders voor ogen hebben en duikt onder om niet te hoeven trouwen met een voor haar vreemde man. Het verblijf in verschillende zorginstellingen is direct en droogkomisch opgeschreven, Oldenhave weet de puberstem goed te vangen. De situatie is helemaal niet komisch. Lanya staat onder hoogspanning, ook omdat haar ouders door de hulpverleners op de hoogte worden gehouden van haar gedrag. ‘Wij willen dat jouw ouders ooit accepteren dat jij zelfstandig woont, en dat kan alleen als we hen hierin betrekken”, wordt er tegen haar gezegd. Een schurend en boeiend dilemma.
Na enige tijd kantelt haar denken en daarmee haar levensloop, als Lanya het immens verdriet van haar ouders voelt en beseft dat het geen slechte mensen zijn. Ze voelt zich schuldig en heeft enorm veel spijt van haar opstandige gedrag. Lanya laat haar eigen toekomstdroom en trouwt met een Koerdische jongen. In Irak leidt ze een tijdje het leven als getrouwde moeder en dat is eigenlijk best duidelijk en overzichtelijk, vindt ze zelf.
Oldenhave had wat meer ruimte mogen nemen voor de afwikkeling van het verhaal. Plots zijn er grote stappen en voelt het slot wat abrupt. Lanya neemt nogal wat afslagen die dramatisch uitpakken en voor een buitenstaander niet altijd even logisch zijn. De eer van de familie speelt daarin een doorslaggevende rol. Het gaat vooral over loyaliteit en zelfopoffering. Oldenhave gaat daar uitgebreid en soms wat nadrukkelijk op in waaardoor de keuzes en dilemma’s van Lanya inzichtelijk worden. Daarmee is De levens van Lanya vooral ook een leerzaam boek dat duidelijk maakt hoe bepalend cultuur kan zijn.