Gottmer
Wendy Panders
We leven met zijn allen in een viruswereld, dat is altijd zo geweest en dat zal ook niet snel veranderen. Die boodschap is vanaf de eerste zinnen duidelijk. Er zit een virus op onze vingertopjes, in onze longen en in onze hersenen en ook op het boek zelf en de tafel waar het op ligt. In een druppel zeewater zitten tien miljoen virusdeeltjes. Marc ter Horst maakt ook meteen duidelijk dat het niet nodig is om bang te zijn. We leven dan wel tussen al die virussen maar dat gaat ons hele leven al goed. Je merkt er meestal niks van. De meeste virussen zijn onschuldig en velen zijn zelfs nuttig. Het zijn alleen de nieuwe virussen waar we op moeten letten. Die kent ons lichaam nog niet.
Viruswereld is het eerste Nederlandse non-fictie kinderboek over corona. In België verscheen een corona-update van het boek Monsterlijke microben van de beroemde viroloog Marc van Ranst, maar dat boek kan niet in de schaduw staan van deze uitgave. Marc ter Horst, die eerder over natuur en klimaat schreef, begon er aan het begin van de pandemie mee. Hij kreeg advies en meeleeshulp van viroloog Marion Koopmans en haar team en levert op het moment dat we eindelijk richting de uitgang gaan, een uitermate informatief en inzichtelijk boek af. Dit is zo’n ‘alles wat je wilde weten over corona’-boek dat ook voor volwassenen heel handig is. Veel rond virussen en vaccins op een rijtje, met regelmatig een ‘oh ja, zo zit dat precies’ moment en weetjes die nooit helemaal waren doorgedrongen. Dat de term vaccin van koe afkomt bijvoorbeeld, en quarantaine verwijst naar de veertig dagen die zeelieden na een besmetting op hun schip moesten blijven. Of dat er nog steeds pokkenvirussen bestaan, bewaard in flesjes in zwaarbewaakte laboratoria in Rusland en de Verenigde Staten.
Ter Horst begint met een overzichtelijke tijdlijn van het afgelopen corona-jaar. Corona is de rode draad, het begin en het einde, maar juist de informatie over andere virusuitbraken plaatst de laatste pandemie in perspectief. Hoe zat dat ook alweer met sars en ebola en hiv is natuurlijk ook een virus, waar je aids van kunt krijgen. Door de goed gekozen voorbeelden en treffende beeldspraken (het dna is ‘een eindeloze achtbaan waar je beslist kotsmisselijk uit zou komen’) leest het boek als een trein. Het verhaal over de ‘nulde patiënt’ waarmee de sars-epidemie begon, leest als een thriller. Aan de hand van kattenfilmpjes die viral gaan op het internet, wordt duidelijk hoe een virus zo snel rond kan gaan, en hoe die verspreiding ook weer tot stilstand komt. De toon is serieus maar prettig licht, wat wordt versterkt door de vaak grappige illustraties van Wendy Panders, die de informatie versterkt en ondersteunt. Een perfecte combinatie.
Ter Horst heeft zich sterk ontwikkeld als non-fictie schrijver voor kinderen en doet zeker niet onder voor Jan Paul Schutten, tot voor kort de alleenheerser in dit genre. Op een speelse manier legt hij uit hoe het immuunsysteem werkt. Het hiv-virus vergelijkt hij met een voetbalwedstrijd. Het valt de belangrijkste cellen aan, dus eerst de keeper en verdedigers zodat de aanvallers vrij spel hebben. ‘Die wedstrijd ga je niet meer winnen’. Ter Horst laat het virus tot leven komen, het zijn ‘luie donders’ en ‘kleine rotzakjes’: ‘als een virus beentjes had gehad, zou het hebben staan trappelen van plezier’. Een interview met een virus over hij de lockdown heeft beleefd is dan net weer iets te bedacht. De uitgesponnen paragrafen over de lockdown staan sowieso los van de wetenschappelijke insteek. Net als de gesprekjes met een paar kinderen over hun overleden opa, die niet helemaal op hun plaats voelen.
Het informatieve gehalte is de kracht van Viruswereld. Het is knap hoe Ter Horst deze ingewikkelde materie behapbaar maakt. Als het boven de pet dreigt te gaan vat hij de informatie adequaat samen of neemt hij de lezer mee in de complexiteit. ‘Dit is een ingewikkeld verhaal dat ik je nu niet langer kan besparen’. De auteur neemt stelling tegen nepnieuws en malle theorieën en roept kinderen op om bij twijfel de verhalen te controleren, ook dit boek. Waarvan akte.
