Ik had een vriend in Gaza had zomaar een zoetsappige en kleffe roman kunnen zijn over toenadering en gelijkwaardigheid en vrede en vriendschap. Deels is het dat ook maar het ontstijgt het niveau van een braaf pamflet door een behoorlijke dosis cynisme.
Het Joodse meisje Tal is de aanslagen in Israel zo zat dat ze uit recalcitrantie een brief in een fles doet die door haar broer, die soldaat is, in de Gazastrook in het zand wordt begraven. Naim, een Palestijnse jongen, vindt de fles en reageert per mail onder de naam Gazaman. Het ligt voor de hand dat er een voorzichtige toenadering plaatsvindt maar niets is minder waar.
De correspondentie tussen de wat naieve Tal en de verbitterde Gazaman levert fascinerend proza op. Vooral Gazaman is hard en bot en confronterend en confronteert Tal met haar gemakkelijke leventje en politiek-correcte opstelling. ‘Stuur je brief in voor een wedstrijd ‘kinderen voor vrede’ of zoiets. Unesco organiseert vast en zeker zat van zulk soort dingen, met kindertekeningen vol gewonde duiven en gedichten over het woord ‘vrede’. Hij prikt genadeloos door haar poging heen om ‘aapjes te kijken’ en zegt geen behoefte te hebben aan haar ‘uitgestoken hand naar die vuile Palestijnen, die misschien bij nader inzien niet zo vuil zijn als ze lijken’.
Tal geeft niet op en blijft hardnekkig reageren waarbij het steeds opnieuw de vraag of Gazaman nog wel gaat reageren. Natuurlijk zit er achter het schild van de Palestijnse jongen ook een zachte kant en durft hij steeds meer van zichzelf te laten zien. De cynische en bittere toon maakt plaats voor het vertrouwde pleidooi voor hoop en verbroedering, wat uitmondt in alinea’s als: ‘Mijn vader vond dat ons e-mailcontact een teken van hoop was. Dat het beweest dat er iets mogelijk was tussen jullie en ons, dat we iets menselijks konden uitwisselen, iets vriendschappelijks zelf. Nu snap je van wie ik het heb, al dat optimisme.’
Zenatti houdt de scherpe toon niet het hele boek vast maar komt wel weer tot een verrassende ontknoping die de lezer met een onbestemd gevoel achter laat. Hetzelfde gevoel dat zo vaak overblijft na het lezen over de Midden-Oosten kwestie. Zenatti trekt geen conclusies en kiest geen partij. Zij schetst de problemen en dilemma’s van twee jongen mensen in een situatie die hen belemmert zich vrijelijk te ontwikkelen. Een behoorlijk geslaagde poging om de persoonlijke kanten van het conflict in beeld te brengen.
Ik had een vriend in Gaza
Valérie Zenatti
Mieke Prins