Als auteur zou ik er vreemd van opkijken als een buitenlandse uitgever mijn boek Rotkappchen muss weinen uitbrengt onder de titel Achter de stilte. En als lezer denk ik: zou er met de inhoud ook zo vrijelijk zijn omgegaan in de vertaling? De obligate Nederlandse titel wordt gecompenseerd door de indringende foto op de omslag van een overlopend bad. Het bad dat hoofdpersoon Justine haat omdat ze er in misbruikt wordt door haar opa.
Beate Teresa Hanika snijdt een onderwerp aan waar moed voor nodig is; zowel voor auteur als lezers. Incest is een pijnlijk thema en zeker op de manier waarop Justine er mee te maken krijgt. Een intimiderende grootvader die met zijn gedrag zoveel angst oproept dat niemand echt tegen in hem durft te gaan. Natuurlijk zijn er mensen die wel iets vermoeden maar die grijpen niet in. Haar moeder sluit zich af met migraine en haar vader moet wel signalen opvangen maar neemt ze niet serieus. Het kwalijkste is de rol van oma die Justine op haar sterfbed plechtig laat beloven om opa gelukkig te blijven maken. Opa hanteert dezelfde soort tactiek tegenover zijn kleindochter: ‘Als ik gelukkig ben, is oma ook gelukkig, jij maakt oma heel, heel gelukkig’. Justine zit aan alle kanten klem maar realiseert zich wel wat er aan de hand is: ‘Als je van iemand op zo’n manier als opa van mij houdt, dan klopt er iets niet, dat weet ik zeker.’
Je moet er wel net even aan toe zijn, zo’n heftig boek over incest, maar het is zowel stilistisch als inhoudelijk een staaltje vernuft dat Hanika hier laat zien. De chantage, de intimidatie, de schaamte en het grote verzwijgen zijn subtiel maar toch ook direct opgeschreven. De tactieken van de incestpleger, die op het gemoed speelt, angst inboezemt en het misbruikt normaliseert, zijn zo smerig dat je iets moet overwinnen om weer verder te lezen. Het is afschuwelijk maar zo gaat dit dus. Justine ontkomt niet aan de bezoekjes aan haar opa en oma en telkens weet je weer waar het op uitloopt. Een waar ze niet onder uit komt maar die tegelijktijd haar lot bezegelen. Opa gebruikt veel badschuim want ‘schuim maakt schoon’ zegt hij altijd. Door het schuim kan ze niet zien wat hij doet. ‘Hij hield van het schuim, hij voelde zich zeker, zijn handen gleden door het water als soepele, gladde vissen.’
Justine heeft een groot geheim maar leeft ondertussen ook gewoon haar leven. Ze heeft vrienden en wordt verliefd op een jongen uit de buurt, waardoor ze steeds meer gaat inzien hoe krankzinnig haar situatie is. Steun en hulp komen uit onverwachte hoek en het komt uiteindelijk goed, voorzover dat kan. Een iets te happy end wellicht maar dat verdient dit thema wel en geloofwaardig is het zeker.
Achter de stilte
Beate Teresa Hanika
Merel de Vink
