De hoogtepunten, tegenvallers, mooie boeken, matige werkjes, trends en veel andere gebeurtenissen uit 2014 in kinderboekenland staan zoals inmiddels traditioneel is, opgetekend in het JaapLeest Jaaroverzicht. 2014 zal vooral herinnerd worden als het jaar waarin Sieb Posthuma onverwacht overleed waarvan de impact nog wel even blijft nadreunen. Dit overzicht is geheel subjectief, lekker onvolledig en arbitrair maar ik hoop dat je er plezier aan beleeft. Schroom niet feedback te geven en met aanvullingen te komen. Door op de cursieve linkjes te klikken, kom je bij de betreffende recensie uit.
Het beste kinderboek
Het is meestal een kwestie van appels en peren maar dit jaar valt dat mee. Voor het eerst gaf ik een boek het hoogste cijfer. Een overtuigende 10 want Doodgewoon heeft alles wat een kinderboek moet hebben, op het gebied van tekst, illustraties en vormgeving en vooral ook inhoud en waarde. Het kan niet anders dan dit boek een klassieker wordt en Bette Westera en Sylvia Weve er de nodige prijzen mee in de wacht gaan slepen.
Nederlandse jeugdromans
Het kinderboekenjaar begon overrompelend met Hotel de Grote L van Sjoerd Kuyper, dat lovend werd besproken in De Wereld Draait Door en een bescheiden bestseller werd. Persoonlijk vind ik De Duik interessanter, dat later in het jaar verscheen en waarin Kuyper op een magische manier over Curaçao schrijft. Anna Woltz zet haar snelle ontwikkeling als kinderboekenschrijver kracht bij met Honderd uur nacht, een stevige en verrassend gecomponeerde roman over haar verblijf in New York. Daarachter zijn de boeken van Dirk Weber (De goochelaar, de geit en ik), Gideon Samson (Overspoeld ), Martha Heesen (Biezel), Han van der Vegt (Het zwarte ei) en Mariken Jongman (Alle dieren levend en vrij) noemenswaardig.
Prentenboeken
Op de drempel van het nieuwe jaar verscheen het mooiste prentenboek: Doei! van Edward van de Vendel en Marije Tolman, een schitterende, subtiele vertelling over dromen en nachtmerries en over liefde en troost. Ook het vermelden waard: Sneeuwwitje breit een monster van Annemarie van Haeringen en Fabians Feest, het uitbundige prentenboek dat Marit Törnqvist voor de kinderboekenweek maakte.
Illustraties
Enkele tekenaars concentreerden zich op het illustreren van nieuwe uitgaven van klassiekers. De grote hoeveel nieuwe illustraties van Jan Jutte voor de sprookjes van Andersen: het moet monnikenwerk zijn geweest. Floor Rieder voorzag op een eigenzinnige en consequent herkenbare manier Alice in Wonderland van nieuwe tekeningen, wat een prachtig verzorgde uitgave opleverde.
Non-fictie
Een wat mager non-fictiejaar. Grote gedachten, waarin Janny van der Molen de grote filosofen dichterbij brengt, mag er zijn en Bibi Dumon Tak leverde met Wij gingen achter de hamsters aan een sympathieke vertelling over haar vrijwilligerswerk bij de dierenambulance af. Dumon Tak vertaalde ook het indrukwekkende en geestige dierenboek van Adrienne Barman: Vreemde vogels, bizarre beesten
Vertalingen
Geen enorme uitschieters maar wel een flink aantal gedegen uitgaven die de moeite waard zijn. Van bekende auteurs zoals Kevin Brooks, met het duistere Bunkerdagboek, en David Almond met het geestige De jongen die met piranha's zwom. Ook zeer de moeite waard is het eigenzinnige Wat ik weet van Julie Berry, over een ontvoerd meisje dat zonder tong terugkeert in een kolonistenstadje.
Debutanten
Ik was erg gecharmeerd van Hoe ik per ongeluk een boek schreef van Annet Huizing, die veel risico neemt met een ongewone structuur maar zich er prima uitredt. Blues in F van Emke Rientsma is nog wat wankel maar ook met haar hebben we wellicht een belofte in huis. Ik ben nieuwsgierig naar het tweede boek van beide auteurs.
Teleurstelling
Ik zag erg uit naar het nieuwe werk van Floortje Zwigtman en mede door die verwachting, is Vlam, het eerste deel van een nieuwe trilogie, de teleurstelling van het afgelopen boekenjaar. Het weinig consistente verhaal over een dictatuur kreeg mij niet in de greep. Opvallend is dat de Vlaamse recensenten aanmerkelijjk enthousiaster waren dan hun Nederlandse collega's.
Prijzen
Jan Paul Schutten was de grote winnaar van het afgelopen jaar met de Gouden Griffel als ultieme bekroning voor Het raadsel van alles wat leeft, alweer de vijfde prijs voor het populaire boek over de evolutie; de verkoop trekt opnieuw stevig aan. Marjolijn Hof sleept de Woutertje Pieterse Prijs in de wacht voor De regels van drie. De prijs staat onder druk door financiële zorgen bij sponsor Lira. Jef Aerts wint de Vlaamse Boekenleeuw voor Groter dan een droom waarvoor hij met twee boeken was genomineerd. En er is eindelijk prijs voor jeugdpoëzie: de Gouden Poëzie Medaille, waarvan de eerste voor Edward van de Vendel is voor zijn bundel gedichten over sport: Ik juich voor jou.
Heengegaan
Groot verdriet en een enorme verslagenheid nadat Sieb Posthuma ervoor koos om niet verder te leven. Van hem verscheen dit jaar nog De Familie Lazuriet, een prentenboek waar hij erg op trots was, met een tekst van Ernest van der Kwast. Vlak na zijn overlijden kwam de laatste Aadje Piraatje uit.
Verdwenen
Er is een reddingsactie gaande, dus misschien komt het nog goed, maar het bericht dat De Leeswelp gaat verdwijnen, sloeg in als een bom. Na het einde van Leesgoed opnieuw een tijdschrift over jeugdliteratuur in het Nederlands taalgebied dat wordt opgeheven. Het wordt wat schraal al hebben we gelukkig het tijdschrift van Stichting Lezen nog en het onvolprezen Literatuur Zonder Leeftijd.
Doorstart
Het jaar daarvoor leek ook de Annie M.G. Schmidt lezing een stille dood te sterven. Het Kinderboekenmuseum in Den Haag sprong in de bres en gelukkig kon ook de 15e lezing worden uitgesproken door niemand minder dan Gideon Samson.
Opleving
Het kinderboekenweekgeschenk is weer terug. Niet dat het weg was maar de kwaliteit was tanende. Harm de Jonge leverde afgelopen jaar met Zestig spiegels een bijzonder geschenk af en met de keuze voor Simon van der Geest voor de komende editie, zijn de zorgen voorlopig van de baan.
Herboren
Pinkeltje en De Kameleon zijn aan nieuwe levens begonnen. Pinkeltje bezocht de Efteling en De Kameleon wordt voortaan geschreven door Bies van Ede. Hielke en Sietze zitten inmiddels op Facebook en hebben een mobieltje. Het tweede deel staat voor 2015 gepland.
Voor volwassenen
Kleine trend in 2014: jeugdboekenschrijvers die succes hebben met een roman voor volwassenen. Jaap Robben, bekend van zijn dichtbundels voor kinderen en van De Zuurtjes, verraste met de roman Birk . Het boek werd lovend besproken, meerdere malen herdrukt en inmiddels ook vertaald. Daan Remmerts de Vries probeerde het al eerder maar vond dat hij teveel last had van zijn naam, die wordt geassocieerd met kinderboeken. Onder het pseudoniem A.N. Rynst schreef hij het 700 pagina's dikke De Harpij dat zeer lovend werd besproken in het NRC. Door een niet onherkebare profielfoto op Facebook 'ontmaskerde' recensent Thomas de Veen de auteur.
Museumboeken
Een andere trend is het grote aantal kinderboeken dat in samenwerking met musea wordt uitgegeven. Het Haags Gemeentemuseum brengt al jaren consequent prentenboeken (en tweemaal een leesboek) uit, in samenwerking met uitgeverij Leopold. In 2014 verscheen de elfde, Puzemuze van Wim Hofman, ter gelegenheid van de grote Rothko-tentoonstelling. In 2013 haakte het Rijksmuseum al in op deze trend met een groot verhalenboek bij de heropening. Het Mauritshuis herhaalde dit in 2014 met verhalen bij de meesterwerken, onder de titel Het meisje met de parel. Het Stedelijk Museum haakt ook in met een Gouden Boekje van Joke van Leeuwen. Houtje en blauwtje is deels geïnsprieerd op het werk van Karel Appel.
Debat
Een kort maar heftig debat over de stand van de jeugdliteratuur volgde op een 'literaire zelfmoordbrief' van Floortje Zwigtman, als reactie op de verdwijning van de Leeswelp. Het waren vooral auteurs voor volwassenen, Charlotte Mutsaers en Ingmar Heytze, die heftig reageerden. Er liepen wat dingen door elkaar en de discussie ging uiteindelijk meer over de vorm dan over de inhoud en waaide net zo snel weer over als ie opstak.
JaapLeest
JaapLeest vierde in 2014 het eerste lustrum. In die vijf jaar zijn er bijna 1000 recensies geplaatst, waarvan weer 150 in 2014. De mogelijkheid om onder de besprekingen te reageren is gesloten, vanwege de grote hoeveelheid spam en omdat Facebook een prima alternatief is gebleken. De filmpjes heb ik even opgegeven maar wie weet keren ze terug. Ik zat dit jaar voor de derde een laatste keer met ongelooflijk veel plezier in de jury van de Woutertje Pieterse Prijs (zo is het reglement) en ga me vanaf komend jaar richten op de jurering voor de Vlaamse Boekenleeuw.. Ik zit middenin een verhuizing, vanaf 2015 wordt JaapLeest gevuld vanuit Huis ter Heide bij Zeist. Wie het nieuwe adres wil, stuur even een berichtje via het contactformlier.
Oproep
De site is opgezet met onmisbare programmeerhulp van de onvolprezen Olaf Veerman, inmiddels eigenaar van een florerend bedrijf in Lissabon. Hij heeft minder tijd voor JaapLeest en dus zoek ik iemand die de technische ondersteuning van hem wil ondernemen. Ik zoek iemand die bedreven is in het werken met Drupal en het vooral uit liefhebberij doet.
Voornemen
Minder mopperen. Sjoerd Kuyper (een zeer kundig mopperaar) zegt het in een persoonlijk statement in zijn oudjaarsinterview in NRC zo: "Ik vind dat iedereen het volste recht tot mopperen heeft, want de omstandigheden vragen er nog steeds om. Veel schrijvers zijn begonnen in de gouden eeuw van het jeugdboek. Ze werden met open armen binnengehaald door uitgevers, hebben zich helemaal op het schrijven gestort, zich huizen aangeschaft, en komen nu bedrogen uit. Dat is het zure. De hele kunstsector heeft recht van klagen, maar ik wil niet meer kijken naar wat er verdween. Ik wil kijken naar wat we nu hebben en van daaruit weer gaan bouwen". Laten we vooral die laatste zin met zijn allen ter harte nemen.
Ik wil iedereen die JaapLeest dit jaar bezocht of me van tips en feedback voorzag, daarvoor heel erg bedanken. Die interactie maakt het de moeite waard. Iedereen een geweldig en zeer leesbaar 2015 toegewenst. Ik ga de kinderboeken in verhuisdozen stoppen: op 5 januari verschijnt de eerstvolgende recensie.
Hartelijke groet, Jaap Friso
