Het jaar begint overrompelend met Een weeffout in onze sterren van John Green, een indrukwekkende en grootse cross-over roman over twee jongeren met kanker. Daarna valt het stil en duurt het tot na de zomer voor er weer echt interessante boeken verschijnen. De inhaalslag in het najaar en de winter zorgt ervoor dat 2012 een alleszins redelijk jeugdboekenjaar wordt. Toch is het vooral het jaar van Guus Kuijer die bijna een half miljoen mocht ophalen voor het winnen van de ALMA.
En het is vooral het jaar van:
Boek van het jaar
Charlotte Dematons. We kunnen er niet omheen. Nederland is het jeugdboek van 2012. Niet automatisch het beste boek maar wel een opvallend kunstwerk dat ongelooflijk veel media-aandacht krijgt en na ruim vier maanden nog altijd in de top 20 van best verkochte boeken staat. Het magnum opus van Dematons krijgt alle lof die het verdient en lijkt dé kandidaat voor het Gouden Penseel.
Beste Nederlandse boeken
Vier boeken springen eruit wat mij betreft en daar ga ik niet uit kiezen. In volgorde van verschijning: Spinder van Simon van der Geest. Een roman die prima in de ontwikkeling van dit talent past. Gedurfd, origineel en thematisch sterk. In Aan de kant, ik ben je oma niet schetst Bette Westera in dubbel-gedichten, in de traditie van Annie M. G. Schmidt het leven van mensen in een bejaardenhuis. Van al het werk dat Edward van de Vendel dit jaar uitgaf is Dertiende rennende hertjes met stip de sterkste. Een magische en poëtische vertelling over verbeelding. Met Zwarte Zwaan lost Gideon Samson de belofte in. Ik noem het in mijn recensie jeugdliteratuur met een kapitale J: 'Samson kantelt het beeld van het lieve, onschuldige kind zonder eigen wil en verantwoordelijkheid.'
En wat deden de Vlamingen?
Rotmoevie van Marian De Smet is één van de verrassingen van dit jaar in het Nederlandse taalgebied. Een overrompelende en intieme roadnovel die aan het werk van Aiden Chambers doet denken. De Smet klopte al aan de deur maar beukt hem nu keihard in. Ook interessant: de historische boeken van Michael De Cock (Hannibal) en Kristien Dieltiens (Kelderkind). Fraaie staaltjes vertelkunst waarmee de Vlaamse top 3 wordt gecomplementeerd. Laure van den Broeck intrigeert met Birdie maar overtuigt niet helemaal.
Beste buitenlandse boeken
Een weeffout in onze sterren van John Green is het beste wat ons in jaren is overkomen en voert dit lijstje met stip aan. De gevierde Amerikaanse auteur overtreft zichzelf met een boek als een mokerslag, dat voor een deel in Amsterdam speelt. Hopelijk komt hij zelf de Jongerenliteratuurprijs ophalen, die kan hem niet ontgaan, lijkt mij. Op twee staat De bijzondere kinderen van mevrouw Perregrine van Ransom Riggs en op drie Ik zal er zijn van Holly Goldberg Sloan.
Beste prentenboeken
Nederland van Charlotte Dematons is een huzarenstukje en vooral vanwege de compleetheid en arbeidsintensiviteit het meest bijzondere prentenboek van het jaar. 2012 was geen bijzonder sterk prentenboekjaar. Als Dematons al een concurrent heeft voor het Gouden Penseel dan is dat wat mij betreft Sylvia Weve voor haar uitbundige illustraties in Aan de kant, ik ben je oma niet. Het is het jaar van de doorbraak van Loes Riphagen die met De gele olifant één van de grappigste prentenboeken maakte. Twee grote Vlaamse talenten mogen niet ongenoemd blijven: Alain Verster (Warres Vleugels) en Mattias De Leeuw (Dertiende rennende hertjes en De steltenloper).
De prijswinnaar van 2012
Op 28 mei krijgt Guus Kuijer de Astrid Lindgren Memorial Award uitgereikt. Hij is na Annie M. G. Schmidt de tweede Nederlander die deze eer te beurt valt. Toch nog onverwacht maar eigenlijk volstrekt logisch. De geestelijk vader van Madelief en Polleke blijft zijn nuchtere zelf, een beetje teruggetrokken en mediaschuw, waardoor er nogal wat mediakansen blijven liggen maar hij is wel consequent en authentiek.
Wie vielen er verder nog in de prijzen?
De driejaarlijkse Theo Thijssenprijs gaat naar Sjoerd Kuyper voor zijn gehele oeuvre. Hij werd genoemd, dus geen grote verrassing. De 25e Woutertje Pieterse Prijs is voor Driedelig Paard van Ted van Lieshout en de Gouden Griffel verrassend voor Winterdieren van Bibi Dumon Tak. Niet onvermeld mag blijven: de vijfde Boekenleeuw (de belangrijkste Vlaamse jeugdboekenprijs) voor Bart Moeyaert, voor zijn roman De Melkweg.
De comeback van 2012
Dat is de terugkeer van een geheel genre. De dichtbundel lijkt bezig aan een vernieuwde opmars, zowel kwantiatief als kwalitatief. Na jaren van leegt en een enkele verzamelbundel, durven uitgevers het weer aan. We telden dit jaar poëziebundels van Diet Groothuis, Hans Hagen, Ted van Lieshout, Jaap Robben en Bette Westera. En dan was er nog een nieuwe editie van Querido's Poëziespektakel, die bijna overbodig lijkt te worden.
Het slechtste boek van het jaar
André Kuipers heeft een geweldig jaar maar iemand had hem tegen zichzelf in bescherming moeten nemen bij het publiceren van zijn wanstaltige prentenboek André het astronautje. Hij zorgt er daardoor voor dat deze titel niet naar Yvonne Jaspers gaat, van wie we Ties en Trijntje dan maar bekronen met de prijs voor het 'braafste, oubolligste en overbodigste boek van het jaar'.
De verrassing van het jaar
Beroemdheden kunnen wel schrijven. Als 50cent tenminste zelf verantwoordelijk is voor zijn boek Slagveld, een doordacht jeugdboek over pesten en gepest worden.
De teleurstelling van het jaar
Zonder twijfel de opheffing van twee tijdschriften. De uitgever van Leesgoed strooide de lezer zand in de ogen door een enquete rond te sturen en voor het bekendmaken van de resultaten doodleuk de opheffing van het blad aan te kondigen. Het voorleesblad Jip heeft eigenlijk geen eerlijke kans gehad en is al in de peuterfase de nek omgedraaid.
De trends van 2012
Een boek schijnt tegenwoordig niet meer zonder een trailer te kunnen. Soms aardig maar meestal een marketingdingetje van niks en had de betreffende schrijver beter nog een keer zijn boek op stijlfouten kunnen doorlezen. Boeken in eigen beheer uitgeven is ook zo´n trend waar je vraagtekens bij kan plaatsen. Het is leuk hoor, dat iedereen een boek kan publiceren maar auteurs kunnen ook hun conclusie trekken als een 'echte uitgever ze niet wil'.
Wat was jouw persoonlijke hoogtepunt van 2012 Jaap?
Dat zijn toch de momenten dat ik ontroerd en geraakt word door een boek. Is gelukkig vaak gebeurd. De jurering voor de Woutertje Pieterse Prijs is een leerzame oefening in beoordelen en discussiëren. Wil er graag over uit de school klappen maar daarvoor leest u over tig jaar mijn biografie maar eens. Het geweldige jubileumdiner in de bibliotheek van het Letterenfonds maakt het helemaal af.
Hoe ging het met JaapLeest dit jaar?
JaapLeest vernieuwde en heeft nu de toepassingen die ik wenste. De filmpjes voegen iets toe en worden goed bekeken en het aantal bezoekers stijgt nog steeds flink. Ik plaats wekelijks minimaal 3 recensies en dit jaar zijn er ongeveer 170 boekbesprekingen bijgekomen.
Verder nog opvallende zaken dit jaar?
Eindelijk is dan Koning van Katoren verfilmd, niet onaardig maar ook niet het spektakel waar we op hoopten.
Hulde voor de kwiekje besjes: Mance Post illustreerde op haar 83 een bundel van Toon Tellegen en Thé Tjong Khing (79) en Dolf Verroen leverden (84) opnieuw een fraai prentenboek af.
De jeugdboekenrecensie krijgt gestaag nog minder ruimte. Door het verdwijnen van tijdschrijften maar ook kranten en tijdschriften laten het afweten. Een uitzondering is het NRC dat met Thomas de Veen een uitstekende scribent heeft binnengehaald. Voor de rest doen de kranten hun dingetje, en dan vaak nog iets minder, en vooral niet meer dan dat. Wat mij bevestigt in de opvatting dat het web een belangrijke plek voor de jeugdboekenrecensie is geworden.
Nog een laatste hartenkreet?
Lieve CPNB – jullie bedoelen het ongetwijfeld goed en hebben zo jullie redenen maar zullen we afspreken om na Tosca Menten dit jaar en Harmen van Straaten komend jaar, voor 2014 de veilige keuzes laten voor wat ze zijn en weer een keer een auteur voor het geschenk benaderen die kinderen weet uit te dagen?
En natuurlijk: allemaal bedankt voor de input, reacties, feedback en lofprijzingen in het afgelopen jaar!
Een fijne jaarwisseling gewenst.
