Irritant gehamer op het belang van wetenschap

Jennifer L. Holm De veertiende goudvis Genre: Kinderboek
Uitgever: Hoogland & Van Klaveren
Vertaler: Robbert-Jan Henkes

Bij de ondertitel gaat het al mis: ‘Geloof in het onmogelijke’, waarbij het laatste woord is doorgestreept en vervangen door ‘mogelijke’. Hier moet een boodschap door de strot worden geduwd, zoveel is meteen duidelijk. In De veertiende goudvis van de Amerikaanse auteur Jennifer L. Holm staat het in dit verband het credo ‘onderzoek en gij zult vinden’. Het boek is een lofzang op wetenschappelijk onderzoek met een opdracht van Galileo Galilei: ‘Je kan niemand iets leren; je kan hem alleen helpen het in zichzelf te ontdekken’.

De leermeester in De veertiende goudvis is de opa van Ellie die al meer dan veertig jaar onderzoek doet naar veroudering. Op een dag staat hij voor de deur van zijn kleindochter, als een puber: hij heeft zichzelf bij een experiment geïnjecteerd met een verjongingskuur, gemaakt uit een kwallensoort. Hij is ineens de klasgenoot van zijn kleindochter, en moet erg wennen aan alle codes en gebruiken die bij het leven van scholieren horen. Dat klinkt een stuk suffer dan het is: Holm maakt die transformatie vanzelfsprekend. Opa weet Ellie te interesseren voor wetenschap, waarvan ze daarvoor nauwelijks kaas had gegeten. Haar eigen ouders zijn vooral met kunst en theater bezig.

Het boek begint met een onwillige metafoor over goudvissen, die als illustraties te pas en te onpas vrolijk door het boek heen opduiken. Ellie is als kind in de maling genomen met de truc waarbij er steeds een nieuwe goudvis in haar kom werd gedaan, zonder dat ze het doorhad, zodat het leek alsof haar goudvis Goldie opzienbarend oud werd. Na dertien goudvissen komt ze erachter en dan wil ze een hond. Opa moet de veertiende goudvis voorstellen, die haar iets over het leven leert.

Het idee van dit boek over wetenschap, wijsheid en ouderdom had potentie, en het is zeker geestig en goed geschreven. Maar na een paar hoofdstukken loopt alle lucht eruit. Het is duidelijk wat de auteur wil vertellen, er zit verder geen ontwikkeling meer in en het gehamer op het belang van wetenschap begint te irriteren. De kleffe opa-kleindochter verhouding (‘Ik geloof in jou Ellie. Jij bent mijn mogelijke’) is teiltje-waardig.

Zoals zoveel vertaalde jeugdboekenboeken de laatste tijd, wordt ook deze weer aangeprezen met de vermelding dat het een toptitel is van de New York Times-bestsellerlijst. Misschien moet ik er maar eens wat energie in steken: wat die kwalificatie precies behelst. Het is hoe dan ook geen garantie voor een kwalitatief overtuigende jeugdroman.