Een dood zusje dat nog even met haar broer meereist

Peter Verhelst De jongen, de neushoornvogel, de olifant, de tijger en het meisje Genre: Prentenboek
Uitgever: De Eenhoorn
Illustrator: Carll Cneut

En toen was er na 6 jaar een nieuw boek van het Vlaamse tandem Verhelst/Cneut. De prozaschrijver en illustrator sleepten in 2009 met Het geheim van de keel van de nachtegaal , een bewerking van een Andersen-sprookje, tal van jeugdboekenprijzen in de wacht. Op de titel is opnieuw niet bezuinigd: De jongen, de neushoornvogel, de olifant, de tijger en het meisje, het is meteen een bondige samenvatting, aan de hand van de belangrijkste personages.

Het verhaal speelt zich af in de bossen van Zuid-Afrika. De jongen is de ik-figuur in het eerste deel die bij zijn familie uit het dorp wordt weggehaald om in zijn eentje in een hut enkele beproevingen te doorstaan, die een man van hem moeten maken. Hij krijgt gezelschap van een neushoornvogel die de rol van maatje en verkenner op zich neemt. Bij terugkeer in het dorp treft hij kapotte en brandende hutten en de lijken van zijn dorpsgenoten en eigen familie aan. Daar houdt deel één (Het boek van de jongen) op en neemt de verstelstem van zijn (overleden) zusje het over. Zij beschrijft wat er is gebeurd vanuit de overgangsfase tussen leven en dood en kan pas de overstap naar de eeuwigheid maken als ze zekerheid heeft over het lot van haar broer.

Dit prentenboek is een hallucinerende ervaring met veel tempowisselingen: het davert in volle vaart maar komt ook volledig tot stilstand. Het ritme van de taal is leidend, korte zinnen en uitroepen en poëtisch, maar vaak ook heel direct, proza. Als lezer dein je mee op de cadans van het verhaal dat er in slaagt alle zintuigen te activeren. Je zit  met de jongen in de hut, voelt zijn paniek, ruikt de brand en schreeuwt mee met het zusje om hem te waarschuwen.

Illustrator Carll Cneut tapt uit een totaal ander vaatje dan bij het vorige boek met Verhelst. De prenten zijn mysterieuzer en associatiever. In de eerste helft vangt hij de duisterheid en ondoordringbaarheid van het woud en het eenzame isolement van de jongen. De kleurige prent van de kudde olifanten is de opgang naar een wat andere stijl met een spannende en poëtische tekeningen, waarin kleur veel meer een rol speelt. De overgang naar de dood is gevangen in de beelden die het zusje beschrijft. De tochten met de olifanten naar de kopermijnen zijn met blauw op grijs geschetst en tonen weer een heel andere sfeer. Cneut maakt de zintuiglijke elementen uit het verhaal bijna tastbaar. Het smoort niet in schoonheid maar maakt van verhaal en illustraties een eenheid. De vormgeving van Dries Desseyn is sluit daarbij aan, erg fraai en klassiek zonder opdringerig en dominant te zijn.

Het verhaal van Verhelst is een fabel waar meerdere interpretaties op losgelaten kunnen worden. Een leeftijdsloze en klassieke vertelling die voor kinderen vooral spannend en mysterieus zal zijn. Het is het verhaal van een jongen die man wordt, een proces wat op een brute manier versneld wordt. Zijn verantwoordelijkheid is plotseling totaal veranderd en zijn toekomst ongewis. Het tweede deel is verreweg het sterkst, hoogstens is het einde niet verfijnd genoeg uitgewerkt. De zwevende stem van het zusje werkt fantastisch en troostend. Vanuit haar perpectief begeleidt ze haar broer naar een nieuw leven. Het leven kan hard en onbiddelijk zijn maar de band met de familie overstijgt de dood. Een gelaagdheid die kinderen wellicht ontgaat maar dat doet geen afbreuk aan de kracht van het zich snel ontwikkelende verhaal. De geestenwereld is toegankelijk en vanzelfsprekendheid en dat zal het ook voor kinderen geloofwaardig maken. Een dood zusje dat nog even met haar broer meereist om te kijken of het wel goed komt.

Verhelst en Cneut leven opnieuw een prestatie van formaat, al blijft hun werk mogelijk interessanter voor volwassener dan voor kinderen.